Τι είναι το λεμφικό σύστημα και το λεμφοίδημα;
Το λεμφικό σύστημα αποτελείται από τα λεμφαγγεία όπου κυκλοφορεί το λεμφικό υγρό (λέμφος), τους λεμφαδένες και ορισμένους άλλους αδένες, όπως είναι οι αμυγδαλές και η σπλήνα. Είναι υπεύθυνο για την ομοιόσταση των υγρών, των πρωτεϊνών και της ωσμωτικής πίεσης γύρω από τα κύτταρα, η οποία επιτρέπει την απορρόφηση και τη διανομή των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα, την απομάκρυνση υπολειμμάτων και άλλων στοιχείων που πρέπει να αποβληθούν, καθώς και την τοπική ανταλλαγή αερίων. Το σύστημα αυτό συμβάλλει, επίσης, σημαντικά στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Όταν υπάρξουν διαταραχές στην ωσμωτική πίεση, λόγω μειωμένης ικανότητας μεταφοράς της λέμφου, τότε παρουσιάζεται μια προοδευτική διόγκωση του άκρου, η οποία ονομάζεται λεμφοίδημα. Αιτίες της μειωμένης ικανότητας μεταφοράς του λεμφικού υγρού μπορεί να είναι η απλασία, η υποπλασία, η υπερπλασία, καθώς και η συγγενής ή επίκτητη απόφραξη των λεμφαγγείων και των λεμφαδένων. Η παρατεταμένη στάση του λεμφικού υγρού οδηγεί σε ίνωση, δηλαδή υψηλή συγκέντρωση πρωτεϊνών και σε μη αναστρέψιμο, χρόνιο λεμφοίδημα.
Το λεμφοίδημα χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: Το πρωτοπαθές και το δευτεροπαθές. Η πρώτη κατηγορία αφορά το λεμφοίδημα που εμφανίζεται εκ γενετής, λόγω λιγότερων λεμφαδένων στο σώμα, ενώ η δεύτερη κατηγορία αφορά το λεμφοίδημα που μπορεί να προκληθεί από άλλες αιτίες, όπως ακτινοβολία, φλεγμονή, τραύμα, καρκινική διασπορά κλπ.
Κλινική ταξινόμηση: Τα τρία στάδια του λεμφοιδήματος
Στάδιο 1: Οίδημα που υποχωρεί μερικώς ή πλήρως κατά την ανύψωση του άκρου και κατά τη διάρκεια της νύχτας
Στάδιο 2: Οίδημα που δεν υποχωρεί κατά την ανύψωση του άκρου και εμφανίζει σημάδια ίνωσης (σκλήρυνσης)
Στάδιο 3: Μη αναστρέψιμο οίδημα, μετά από επαναλαμβανόμενα επεισόδια οιδήματος του άκρου, με εμφανή σημάδια ίνωσης και σκλήρυνσης.
Συμπτώματα
- Ανώδυνη αρχικά διόγκωση του άκρου με εντύπωμα
- Επέκταση από την περιφέρεια προς το κέντρο και «εξαφάνιση των αρθρώσεων»
- Ελαφρώς θερμό δέρμα ή και ήπια ερυθρότητα. Το δέρμα στα αρχικά στάδια είναι μαλακό και στη συνέχεια σκληρό.
- Εκζεματική δερματίτιδα, λεμφόρροια και κίτρινα νύχια
- Αίσθημα βάρους στο επηρεαζόμενο άκρο
- Πόνος σε σπάνιες περιπτώσεις
Πιθανές επιπλοκές
Το λεμφοίδημα είναι μια μόνιμη κατάσταση, η οποία απαιτεί σωστή διαχείριση για την αποφυγή επιπλοκών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι εξής:
- Ευαισθησία σε μυκητιασικές φλεγμονές
- Κυτταρίτιδα, πυρετός, ερυθρότητα στο δέρμα και τάση
- Λεμφαγγειίτιδα, άτονα έλκη και λεμφαγγειοσάρκωμα
Γενικά μέτρα πρόληψης λεμφοιδήματος
Υπάρχουν αρκετά προληπτικά μέτρα που μπορεί να λάβει κάθε άτομο για να αποφύγει το λεμφοίδημα, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Ανάμεσά τους, συμπεριλαμβάνονται τα εξής:
- Ανύψωση άκρου κατά τον ύπνο
- Καθημερινή άσκηση για αύξηση της λεμφικής κυκλοφορίας (ήπιες διατάσεις, αεροβική άσκηση και ασκήσεις με αντίσταση)
- Επαρκής πρόσληψη υγρών
- Διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες και χαμηλή σε πρόσληψη νατρίου
- Απώλεια βάρους
- Αποφυγή τοπικής πίεσης (π.χ. σφιχτά ρούχα και κοσμήματα), που δεν βοηθά την λεμφική ροή
- Διατήρηση καθαρού και ενυδατωμένου δέρματος
- Προσοχή σε τραυματισμούς που μπορεί να οδηγήσουν σε λοιμώξεις του άκρου
- Προσοχή στον ήλιο που μπορεί να επιφέρει εγκαύματα
- Προτίμηση δροσερών χώρων σε περιόδους με ψηλές θερμοκρασίες, καθώς η ζέστη αυξάνει το οίδημα
- Αποφυγή μεταφοράς βαριών αντικειμένων (πέραν του ενός κιλού) με το επηρεαζόμενο άκρο
- Αποφυγή αποτρίχωσης
- Χρήση ειδικών ενδυμάτων (κάλτσες, καλσόν, γάντια, μανίκια) κατά τη διάρκεια ταξιδιών, λόγω αυξημένης πίεσης που αυξάνει το οίδημα
- Αποφυγή ξαπλώματος πάνω στο επηρεαζόμενο άκρο
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που μπορούν να συμβάλουν στη διαχείριση του λεμφοιδήματος είναι οι πιο κάτω:
- Λεμφική μάλαξη: Ήπια μάλαξη με στόχο την ενεργοποίηση των υγιών λεμφαδένων για να μπορέσουν να παροχετεύσουν το λεμφικό υγρό και να συμβάλουν στην υποχώρηση του οιδήματος.
- Φυσική άσκηση για την αύξηση της λεμφικής ροής.
- Ειδική συμπιεστική περίδεση, με ειδικούς επιδέσμους συμπίεσης. Σε συνδυασμό με τη λεμφική μάλαξη και τη φυσική άσκηση, συμβάλλει σημαντικά στην υποχώρηση του οιδήματος και στην αύξηση της λειτουργικότητας των άκρων.
- Χρήση ειδικών ενδυμάτων συμπίεσης.
- Εκπαίδευση για αυτομάλαξη και περίδεση άκρου για την αυτοδιαχείριση του λεμφοιδήματος.
Συμπερασματικά, το λεμφοίδημα αποτελεί μια μόνιμη κατάσταση, η οποία μπορεί να καταστεί διαχειρίσιμη με τις ανάλογες οδηγίες και θεραπευτικές παρεμβάσεις που μπορεί να προσφέρει ένας κατάλληλα εκπαιδευμένος φυσιοθεραπευτής.
