Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να διαχειριστεί την νέα κατάσταση στη ζωή του;
Για μερικά παιδιά, το διαζύγιο των γονέων τους μπορεί να είναι καταστροφικό. Μπορεί το διαζύγιο να είναι αρνητικό για τα παιδιά τόσο στο παρών στάδιο όσο και στην μετέπειτα εξέλιξη της ζωής τους. Άλλα παιδιά, όμως, μπορεί να βγουν πιο δυνατά από την εμπειρία ενός διαζυγίου. Μπορεί να γίνουν πιο ώριμα, ευαίσθητα, υπεύθυνα.Σε κάθε περίπτωση κεντρικό ρόλο παίζουν οι γονείς και πώς διαχειρίζονται την καινούρια κατάσταση.
Οι γονείς που βιώνουν εντάσεις στο γάμο τους αποτελούν λανθασμένα πρότυπα για τα παιδιά τους, κυρίως σε ό,τι αφορά τις σχέσεις τους με τους άλλους. Τα παιδιά που βλέπουν τη μητέρα και τον πατέρα τους να συμπεριφέρονται ο ένας στον άλλο με επιθετικότητα, ερειστικότητα ή περιφρόνηση είναι αρκετά πιθανό να έχουν δυσκολίες στις σχέσεις τους και αργότερα με τους συντρόφους τους. Επίσης, εκδηλώνουν συχνά διαταραχές διαγωγής, αντικοινωνική συμπεριφορά και έχουν χαμηλή σχολική επίδοση.
Εξίσου επιβλαβείς επιδράσεις στα παιδιά έχει και η κατάσταση κατά την οποία οι γονείς είναι αδιάφοροι και απαθείς ο ένα προς τον άλλον. Με άλλα λόγια, δεν είναι το διαζύγιο που πληγώνει τα παιδιά, αλλά η κακή επικοινωνία που μπορεί να υπάρχει μεταξύ των συζύγων και πριν από το διαζύγιο.
Προστατευτικούς παράγοντες αποτελούν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των παιδιών, όπως η ιδιοσυγκρασία, οι γνωστικές δεξιότητες, η αυτοεκτίμηση και η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, η καλή ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στους γονείς, η παρουσία σημαντικών προσώπων που λειτουργούν υποστηρικτικά (συγγενείς, αδέρφια, συνομήλικοι). Ένας ακόμα προστατευτικός παράγοντας είναι η προσαρμογή των γονέων στο διαζύγιο.
Αρχικές αντιδράσεις των παιδιών
Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να έχουν συναισθήματα σύγχυσης και φόβου, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να εκδηλώνουν θυμό και δυσαρέσκεια. Η κατανόηση των αντιδράσεων είναι το πρώτο βήμα για την παροχή αποτελεσματικής συναισθηματικής υποστήριξης.
Οι συναισθηματικές αντιδράσεις των παιδιών στο διαζύγιο μπορεί να είναι αρκετά ποικίλες και έντονες. Από συναισθήματα σοκ, δυσπιστίας και εγκατάλειψης μέχρι θυμό, ανησυχία και ενοχή. Τα παιδιά μπορεί να περάσουν από μια σειρά συναισθημάτων πριν αρχίσουν να αποδέχονται την πραγματικότητα του χωρισμού των γονέων τους.
Επικοινωνία με τα παιδιά
Η επικοινωνία με τα παιδιά είναι ζωτικής σημασίας. Τα παιδιά μπορεί να έχουν ερωτήσεις και ανησυχίες σχετικά με τις αλλαγές που συμβαίνουν στην οικογένεια. Η αντιμετώπιση αυτών των ερωτημάτων με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους και η διαβεβαίωσή τους για την αγάπη σας μπορούν να συμβάλουν στην ανακούφιση του άγχους και των αρνητικών σκέψεων τους.
Εξηγήστε από κοινού με ήπιο τρόπο τι συμβαίνει: ότι δηλαδή οι δυο σας δεν μπορείτε να συνεχίσετε να είστε μαζί και ότι υπάρχουν λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό, οι οποίοι θα γίνουν κατανοητοί με τον καιρό. Θα πρέπει να δώσετε σε αυτή τη συζήτηση τη σοβαρότητα που της αρμόζει, χωρίς να προσπαθείτε να «ελαφρύνετε» την κατάσταση.
Εκφράστε την απογοήτευση που νιώθετε και εσείς για την εξέλιξη αυτής της σχέσης. Μπορείτε να πείτε: «Δεν επιθυμούσαμε κάτι τέτοιο, όταν πριν χρόνια ερωτευτήκαμε, παντρευτήκαμε και ύστερα αποκτήσαμε εσάς.. Μπορεί να είναι λυπηρό ότι τα συναισθήματα των συζύγων αλλάζουν καμιά φορά στην πορεία, αλλά όταν αυτό συμβαίνει είναι καλό να το αντιμετωπίζουν. Κρίνουμε ότι είναι προτιμότερο να ζούμε χώρια και χωρίς εντάσεις, παρά μαζί και με συνεχείς διαφωνίες. Έτσι πιστεύουμε ότι θα μπορούμε να είμαστε και καλύτεροι γονείς».
Συνεργασία μεταξύ γονέων
Τα παιδιά των οποίων οι διαζευγμένοι γονείς συνεχίζουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά είναι λιγότερο πιθανό να βρεθούν στη μέση των διαφορών. Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να αισθάνονται διχασμένα ανάμεσα σε δύο σπίτια. Σημαντική, λοιπόν, η επικοινωνία μεταξύ σας, τουλάχιστον στα θέματα που αφορούν τα παιδιά σας.
Συζητήστε αλλαγές που θα συμβούν στη ζωή τους, αφού προηγουμένως έχετε διευθετήσει πρακτικά ζητήματα: πού θα μένουν, με ποιον, πώς θα επικοινωνούν και πότε με το γονέα που δεν θα μένει μαζί τους. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώσουν ότι έχουν ακόμη κάποιον έλεγχο της κατάστασης, έχουν ανάγκη από κάποια προβλεψιμότητα στη ζωή τους. Είναι λοιπόν απαραίτητη η παραπάνω πληροφόρηση και διαβεβαίωση. Μάλιστα, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, μπορούν να εκφράσουν και τις δικές τους προτιμήσεις και να ληφθούν από κοινού αποφάσεις. Από την άλλη μεριά, να μην τα ενισχύσετε στην επιθυμία τους να παρεμβαίνουν και να ελέγχουν πολλές λεπτομέρειες στην καθημερινότητα της οικογενειακής ζωής.
Ενημερώστε και άλλα σημαντικά άτομα (δασκάλους, συγγενείς, φίλους κ.α.) για το διαζύγιο και πείτε στα παιδιά ότι όλοι είναι ενημερωμένοι, ενθαρρύνοντάς τα έτσι να χρησιμοποιήσουν τους ανθρώπους στο οικείο περιβάλλον τους για να συζητήσουν, εάν χρειαστεί.
Τι άλλο μπορείτε να κάνετε ως γονείς για να βοηθήσετε να είναι πιο ομαλή η αλλαγή:
- Μη βάλετε πίεση στα παιδιά να «ξεπεράσουν» το διαζύγιο πολύ γρήγορα. Χρειάζονται τον χρόνο τους για να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση.
- Διαβεβαιώστε τα ότι εξακολουθείτε να είστε γονείς τους όπως και πριν, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν θα είστε πλέον σύζυγοι και ότι τα αγαπάτε και θα είστε δίπλα τους σε κάθε χαρά και λύπη.
- Πείτε τους ότι δεν είναι τα ίδια υπεύθυνα για το χωρισμό, γιατί πολλά παιδιά νιώθουν ενοχές και συνδέουν το χωρισμό των γονιών τους με κάτι που τα ίδια έκαναν (π.χ. μια αταξία)
- Μη χρησιμοποιείτε τα παιδιά ως «αγγελιοφόρους» για επικοινωνία με τον/ την πρώην σύζυγο.
- Μη χρησιμοποιείτε τα παιδιά σας ως κατάσκοπους.
- Μη χρησιμοποιείτε τα παιδιά σας ως σύμμαχους στις γονεϊκές διαμάχες.
- Ενθαρρύνετε τα να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και να διατυπώσουν ερωτήσεις στις οποίες πρέπει να προσπαθείτε να δίνετε όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρες απαντήσεις
- Μη φορτώνετε τα παιδιά με προσωπικούς φόβους ή υποθέσεις. Μη στρέφεστε στα παιδιά για υποστήριξη.
- Μη κριτικάρετε τον/ την πρώην σύζυγο σας μπροστά στα παιδιά.
- Ο γονέας που έχει την επιμέλεια να διατηρήσει τις καθημερινές συνήθειες των παιδιών, που θα τους προσφέρουν μια σταθερότητα σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αλλαγή.
- Ο γονέας που έφυγε από το σπίτι να διατηρεί σταθερή επικοινωνία με τα παιδιά.
- Δείχνετε κατανόηση σε τυχόν δύσκολες συμπεριφορές των παιδιών αλλά παράλληλα συνεχίστε να οριοθετείτε συμπεριφορές και συνήθειες τους.
- Φροντίστε τον εαυτό σας. Πρέπει να αισθάνεστε καλά εσείς για να μπορέσετε να στηρίξετε τα παιδιά σας σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, μετά το διαζύγιο!!
Αν και όλα τα παραπάνω είναι πολύ σημαντικά, μη ξεχνάτε ότι τα λόγια δεν φτάνουν… Στην πραγματικότητα το σημαντικότερο για ένα παιδί που βιώνει ένα διαζύγιο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς θα χειριστούν τη μεταξύ τους σχέση και η στάση που θα κρατήσουν απέναντι στα παιδιά. Να θυμάστε ότι τα παιδιά αντιδρούν εκδηλώνοντας προβλήματα συμπεριφοράς.
Το διαζύγιο είναι τουλάχιστον στην αρχή μια δύσκολη περίοδος για όλους. Εάν όμως υπάρχει καλή συνεργασία μεταξύ των γονέων, είναι ίσως λιγότερο επιβλαβές για την ψυχική υγεία ενός παιδιού από τη συνέχιση μιας συνύπαρξης που έχει συνεχή και σοβαρά προβλήματα, στα οποία εκτίθενται τα παιδιά. Είναι φυσιολογικό να δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε την καινούρια κατάσταση του διαζυγίου, να είστε αμήχανοι… Είναι σημαντικό να δεχτείτε βοήθεια από έναν ειδικό, ώστε να μπορέσετε να εκφράσετε τα συναισθήματα σας, να ελέγξετε τις αντιδράσεις σας και να αναλάβετε την ευθύνη του χωρισμού σας απέναντι στα παιδιά.
